Protestat në Irak dhe farsa e reformës

nga Fanar Haddad*

Përpjekjet në Irak do të vazhdojnë për sa kohë që oligarkia në pushtet nuk hap rrugë që të shfaqet një opozitë politike.Vitet e fundit Irakianët janë mësuar me shpërthime periodike të protestave masive kundër sistemit të tyre sklerotik politik.

Nuk kanë shumë për të pritur Irakianët nga oligarkia në pushtet e partive, duke marrë parasysh dështimin e vazhdueshëm.

Stabilizimi i situatës dhe siguria si edhe meritat e supozuara të këtij sistemi zgjedhor kushtetues që prishi traditën të krijuar me dekada të pushtetit autoritar nuk kanë arritur të zbusin zemërimin e publikut.

Ndërsa siguria e përmirësuar dhe normaliteti që është shënuar në jetën e përditshme në një pjesë të Irakut janë padyshim të mirëpritura, është një absurditet të presësh që Irakianët të masin përgjithmonë cilësinë e jetës së tyre dhe pakënaqësinë e tyre politike kundër ekstremit të tmerrshme të luftës civile apo autoritarizmit Bathist.

Në fakt, stabilizimi i fundit i situatës së sigurisë ka sjellë në pah dështimet sistemit të ngritur të Irakut. Aty ku dikur Irakianët ndiheshin të kapur midis kërcënimeve ekzistenciale (si terrorizmi, krimi, ISIS, etj.) dhe lufta civile, sot ata ndjehen të bllokuar në një sistem politik dhe ekonomik që i shërben interesave të oligarkisë së partisë në pushtet dhe u mohon atyre përfaqësim, mundësi ekonomike dhe shërbimet funksionuese.

Në këtë kontekst, në fillim të këtij muaji protesta shpërtheu në Bagdad dhe një numër qytetesh të tjera të Irak-ut. Autoritetet kanë mbivendosur dhe ndezur një fushatë vdekjeprurëse të sigurisë që bën një përshkallëzim të dhunës dhe madje edhe konflikti të mundshëm.

Edhe pse shtysa për protestat është kryesisht e njëjtë me vitet e kaluara, kjo valë ndryshon në njëfarë mënyre. Por, si vitet e kaluara, e vetmja rrugëdalje nga kjo krizë është reforma e mirëfilltë politike e udhëhequr nga një forcë e re opozitare.

Një nivel i ri zemërimi dhe dhune

Këto protesta janë më spontane, më të decentralizuara dhe mbi të gjitha, më gjithëpërfshirëse në refuzimin e tyre të rendit politik sesa vitet e kaluara.

Protestuesit janë anëtarë të një gjenerate të re, të pa lidhur me forcat qytetare dhe politike, siç janë Sadristët, Komunistët dhe lëvizja Qytetare, trendi ky i atyre , që kanë organizuar demonstrata në të kaluarën.

Në të vërtetë, në parullat e protestuesve është refuzimi i aktorëve të tillë së bashku me të gjitha forcat e tjera politike.

Protestat e këtij viti janë, në fund të fundit, një produkt i mos reagimit të oligarkisë në pushtet, mungesës së tyre të të menduarit afatgjatë dhe vizionit politik dhe vetëkënaqësisë së tyre përballë krizave të përsëritura. Ajo që ne shohim sot është një shpërthim zemërimi spontan sesa një protestë e përqëndruar me kërkesa specifike. Korrigjimi dhe jo reforma është ajo që kërkojnë ata që janë në rrugë.

Përgjigja e autoriteteve Irakiane ka qenë jashtëzakonisht e rëndë, gjë që vetëm i ka bërë gjërat më keq. Në fakt, kjo është arsyeja kryesore pse protestat janë shndërruar në trazira.

Nuk ka asnjë arsyetim për përdorimin e armës së zjarrit në mënyrë të drejtpërdrejtë kundër protestuesve të paarmatosur. Kjo ka rezultuar në dhjetëra viktima dhe qindra të plagosur në hapësirën kohore të pesë ditëve. Protesta masive dhe të dhunshme kanë ndodhur në të gjithë botën këtë vit, megjithatë Iraku qëndron si shembulli më vdekjeprurës.

Reagimi me ton të shurdhër i autoriteteve dhe pasojat e tij fatale rrezikojnë të kthejnë pakënaqësinë dhe zemërimin në armiqësi kundër shtetit dhe forcave të sigurisë. Kjo e bën më pak të mundshme që protestuesit të paraqesin kërkesa koherente dhe me veprim konkret dhe të fillojnë negociatat për t'i dhënë fund krizës. Si rezultat, protestat mund të degjenerojnë në një drejtim të keq.

Ndryshimi i regjimit ose reforma

Slogani ikonik i kryengritjes arabe të vitit 2011, "al-sha'ab yurid isqat al-nidham" (populli kërkon rrëzimin e regjimit), të cilin irakianët kanë qenë duke brohoritur në rrugët e Bagdadit, Basrës dhe gjetkë, është më shumë i përshtatshëm për protesta kundër sundimit të një njeriu ose të një familjeje sesa një oligarki mes linjave të errëta të kontrollit.

Sot, sfera politike në Irak është më shumë një rrjet i shpërndarë i interesave (formale dhe informale, Irakiane dhe të huaja) sesa "një regjim". Të shkosh kundër saj është njëlloj si të gjuash kundër një shkëmbi të paluajtshëm dhe më shumë si të gjuash me pelte.

Paradoksalisht, ky mund të jetë një nga vetitë e tij më të fuqishme dhe pikërisht ajo që mund të sigurojë mbijetesën e tij. Ai përjashton mundësinë e kapjes së shtetit pa shkatërrimin e plotë të tij me anë të një lufte të madhe civile ose një ndërhyrje të huaj si ajo e vitit 2003.

Për shkak të këtij sistemi politik të errët, të decentralizuar dhe në mungesë të kërkesave të qarta dhe të përqendruara, refuzimi i plotë i protestuesve ka më shumë të ngjarë të japë një kontestim të plotë më shumë sesa zgjidhje.

Mund të nënkuptojë gjithashtu se trazirat e tanishme nuk mund të shkojnë më larg se një shpërthim zemërimi të rastit që përfundimisht mbaron me avullimin e tij ose mbajtje nën kontroll - duket më shumë si Franca në 2005 sesa Tunizia në 2010.

Kjo do të thotë se një zgjidhje kuptimplotë mund të arrihet vetëm përmes ndryshimit strukturor ose "reformës". Këtu sfidat mbeten marramendëse.

Klasave politike u mungon besueshmëria që mund të ndihmojnë në bindjen e publikut irakian për të mbështetur nismat e reformës.

Për më tepër, ekziston një pengesë strukturore me të cilën përballen ata që kërkojnë reformë, gjë që ka karakterizuar politikën e Irakut që nga viti 2003: mungesa e një opozite zyrtare parlamentare.Kjo do të thotë se kushdo që merr petkun e "reformës" është pashmangshëm bashkëpunëtor dhe i fuqizuar nga vetë sistemi që ka nevojë për reformim.

Irakianët nuk kanë asnjë forcë zyrtare politike për ta përdorur përveç oligarkisë në pushtet.

Kjo nuk do të thotë se reforma është e pamundur. Intelektualët irakianë kanë propozuar korniza të ndryshme me të cilat do të zbatohet një reformë graduale, afatgjatë, strukturore.

Për shembull, gazetari dhe analisti irakian, Mushreq Abbas dhe të tjerë kanë bërë thirrje për një ligj të ri zgjedhor dhe një komision të pavarur zgjedhor që do të lejojë që procesi zgjedhor të bëhet më përfaqësues dhe t’i hapë rrugën formimit të një opozite të mirëfilltë parlamentare përtej oligarkisë në pushtet.

Çfarë ndodh më pas?

Ashtu si vitin e kaluar, ka disa që shpresojnë se këto protesta do të shndërrohen në revolucion. Megjithatë, mbetet e paqartë se si duket një revolucion në një vend si Iraku ku fuqitë politike dhe ushtarake janë kaq të përhapura.

Skenari më i rrezikshëm do të ishte që dhuna të përshkallëzohet dhe të vazhdojë deri në pikën e krijimit të ndarjeve në institucionet politike dhe ushtarake. Kjo mund ta vendosë Irakun në një trajektore drejt një lufte civile të ndërkombëtarizuar.

Po kështu, përpjekjet për terapi shoku - të themi enjë grusht shteti në formën e një qeverie të shpëtimit kombëtar që anashkalon oligarkinë në pushtet - mund të vendosnin Irakun në një rrugë të ngjashme.

Në të dyja rastet, rreziku i konfliktit buron nga rezistenca e egër që ata me interes të ngarkuar në status quo - përfshirë Iranin dhe aleatët e tij irakianë - do të vendosnin me siguri.

Sidoqoftë, këto mbeten skenarë të pamundur.Rezultati më i mundshëm (megjithëse në asnjë mënyrë i paracaktuar) është një dukje krejt spektakolare.

Një kombinim i dhunës dhe lodhjes përfundimisht mund të dominojë protestat. Përndryshe, ata mund të detyrojnë qeverinë të japë dorëheqjen vetëm që sistemi të riprodhohet veten e vetë në një kabinet të ri.

Sido që të jetë, klasat politike do të pranojnë shkallën e pakënaqësisë, por nuk do ta ndjekin atë me një plan reformues koherent dhe me veprim konkret përtej lëshimeve të vogla.

Kjo do të qetësonte përkohësisht gjërat deri në krizën tjetër dhe kështu cikli do të përsëritej.Megjithatë, përpjekja për të ruajtur status quo-në do të ishte një gabim nga ana e klasave qeverisëse të Irakut për disa arsye.

Së pari, duke supozuar se protestat mund të ndalojnë gjatë ditëve në vijim, shpërthimi tjetër mund të vijë shumë më shpejt se zakonisht. Më vonë këtë muaj është Arbaeen, një nga ngjarjet më të rëndësishme në kalendarin fetar shiit, i cili do të shohë miliona shiitë të shkojnë në Qerbela për të përkujtuar Imam Huseinin. Kjo mund të shndërrohet lehtësisht në një platformë gjigande për protestë dhe madje edhe kryengritje.

Së dyti, edhe me një Arbaeen të pavëmendshëm, përshkallëzimi i protestës së Irakut midis viteve 2011 dhe sot shtron pyetje se sa i qëndrueshëm është cikli i madh i presionit që çon në trazira të ndjekura nga reformat fasadë.

Së treti, rendi aktual politik duket gjithnjë e më i paqëndrueshëm. Oligarkia qeverisëse duhet të sigurojë hapësirë për forcat e reja politike të hyjnë në skenë, për hir të mbijetesës së saj, sesa për përmirësimin e Irakut.

Farsa e partive në pushtet që marrin mantelin e reformës duhet të heqë dorë dhe ti lërë vendin një sistemi që lejon që figura me të vërtetë të pavarura dhe me mendje reformuese nga përtej oligarkisë të cilat duhet të hyjnë në sistemin politik.

Në këtë mënyrë, një opozitë zyrtare parlamentare mund të shfaqet për të shtyrë status quo-në drejt ndryshimit. Kjo mund të mos përmbysë sistemin aktual, por të paktën mund të krijojë një ekuilibër midis kënaqjes së interesave të prera dhe futjes së reformës strukturore.

Alternativa nuk është asgjë më pak ose më shumë sesa një bombë që mund të shpërthejë nga çasti në çast.

*Fanar Haddad është një studiues në Institutin e Lindjes së Mesme, Universiteti Kombëtar i Singaporit.