Guri dhe dega e ullirit

autori:Enver Kushi

Guri dhe dega e ullirit

– Mbresa nga Çamëria –Enver Kushi

Në udhëtimet për në jug të vendit, sapo dal në Qafën e Muzinës dhe hedh vështrimin përpara, ku ngjan ashpër hapësira e zonës, kam ndjerë vazhdimisht një gjak të lidhur me lëvizje njerëzore. Dhe këtu, nuk e di pse, më vete kam thënë vargun e njohur të këngës popullore:"më zë zog e më futurojnë...".

Më futurojnë drejt asaj hapësire. Ka qenë dhe mbetet si një varg, më shumë se një dëshirë, një mundim i përhershëm, gati-gati torturues. Në net të gjata dimri, në vështrim të bulbuar (veçanërisht në vjeshtën e dytë), kjo dëshirë përmallimtare gërvish mendjen, ngacmon.

E vërteta është se kjo pjesë jugore është shumë e pasur: me emra, me kujtime, me histori, me toponime të rralla që të ngjiten në vetëdije, e të ndjekin gjatë, p.sh.: Lopës, Gumenicë, Grikohor, Paramithi, Suli, Parga, Preveza, e tutje Gumenicë e Kalamasit.

Këto vende përmenden me mall, si rrënjë të shpirtit të pambyllur, të pashuar nga kujtesa. Kujtohet gjyshi, stërgjyshi, ndonjë mik i afërt i familjes, që mund të jetë lindur, jetuar, dashuruar, apo prehur në ndonjë nga këto vise. Dhe kështu, ndodh një lidhje e thellë, një rezonancë e pashpjegueshme, një mall që nuk të le rehat. Më shumë se një gjeografi, kjo është një kujtesë e ngulitur.

Ç’rastësi hyri në këtë udhëtim e ndezi gjithë bukën e ndjenjës: ishte një ditë e veçantë, e papërsëritshme, gjatë një udhëtimi të rastit në Çamëri.

Ishte fillimi i gushtit të vitit të kaluar, kur pas ngjarjeve tronditëse të ambasadave, zgjuaresh së Tiranës, një mëngjes diçka nga territori i Operës dhe Baletit më ruajti në telefon për turneun e ardhshëm në Italinë e Jugut.

Pas disa orësh me ndjesi, valltarë i Ansamblit të Këngëve dhe Valleve, Bashkim Braho, duke pirë kafe, më dha me një intimitet: “Do bëjmë Çamëri. Kur të kthehemi do të vemë në Filat dhe Spatë. E lashë kafenë dhe e vështrova Bashkimin sikur i isha çarë apartirës nga nami i ndjerë. Ai duroi të paktën sa thellë e përjetoj idenë: Do të vemi në Spatë…”

…Të udhëtoja në atë dhe të gjatët ditë më ndodhi sa isha me të vërtetë në një realitet të ndryshëm. Bashkimi, më vonë, më tregoi se do të ngjiteshim me një automjet në një vresht e më pas të ecnim në këmbë në një udhë të vështirë për në një vend ku ishte një burrë i vjetër me një bashki, me një filatë thojë ndonjë i vjetër. Një rrugë pa rrugë, me zall dhe pluhur, por edhe me hijeshi të papërsëritshme: gjithçka shkonte natyrshëm, pa bujë. U ngjitëm, pamë, ndjemë. Dhe erdhi momenti i një të vërtete të rrallë: para meje qëndronte një gur dhe një degë ulliri të vjetër.

Në këtë vend ishte ngritur një kasolle e thjeshtë me mbulesa plastmasi dhe dërrasa të mbledhura nga përtej kufirit.

Në atë derë dilte një burrë plak, që priti me shumë ngrohtësi. Ishte një dëshmitar i gjallë i së kaluarës së dhunshme.

Ai nuk tha shumë. Heshti. Pastaj hodhi sytë nga guri dhe nga dega. Tha vetëm kaq:— Kjo degë ulliri është nga Filati, e kam mbjellë këtu.Dhe guri?— Është guri ku mbështetesha kur humba gjithçka…

Unë nuk pata nevojë për më shumë. Atë ditë e mbaj mend si një nga ditët më të shenjta të kujtesës. Sepse historia e vërtetë nuk ka nevojë për fjalë të mëdha. Ajo jeton në gjurmë të thjeshta, në degë ulliri dhe në gurë të heshtur.

– Enver Kushi🕯 Nga gazetat e vitit 1991 – rubrika “Mbresa nga Çamëria”

📄 Përshtatur për botim nga miremengjes.net