Batica - Zbatica
- miremengjes.net
- Aug 18
- 4 min read
Hekuran Halili
Deti kishte pushuar së tërhequri. Në një gjatësi gati dy kilometra, nga lumi i Pavlës deri te kanali i Vivarit, ishte zbuluar një rrip toke gati tetëqind metra i gjerë. Zbaticë e plotë.
Uji qëndroi në gjendje qetësie gati çerek ore. Bashe. Sikur mendohej, sikur çlodhej, sikur mblidhte fuqitë për atë që do të ndodhte pas këtij çasti.
E gjithë sipërfaqja e zbuluar nga tërheqja e ujit, parë nga bregu i Vrinës, i ngjante një gjiri të stërmadh femëror, të zbuluar me dëshirë nga ankthi dhe dëshira për marrëzira.
Ai çerek ore as që ndjehet si kalon. As deti nuk merr frymë, as rripi i zbuluar i tokës, në pritje të kthimit të detit. Dhe ai do të vijë përsëri. Kjo nuk ka dyshim. Është një rit i lashtë, që nga zënia e Tokës në këtë vend të rrallë.
Kthimi i detit
Ja, deti nis kthimin. Nisi udhëtimin e jashtëzakonshëm drejt fushës së Vrinës. Është një mrekulli udhëtimi, që nuk e kalon asgjë. Imagjinoni një vijë uji dy kilometra të gjatë që ecën – jo në dallgëzim, por në ecje. Deti këtu bën këmbë dhe ecën.
E kam ndjekur me dhjetëra herë, e kam bërë bashkë me detin këtë udhëtim që zgjat gjashtë orë. Është absolutisht një fenomen i bukur, i pashoq, kompleks, sa i dukshëm aq edhe i padukshëm, sa natyror aq edhe misterioz e shpirtëror.
Kthimi i detit është i ngadaltë: milimetër pas milimetri, centimetër pas centimetri, grimcë pas grimce. Uji mbulon çdo gjë që i del para, mbush vrima, çarje, kanale, rrënjë, guriçka. Dalëngadalë, pa zhurmë, përparon, fshin çdo ngjyrë dhe e ngjyros me ngjyrën e vet – të kaltër e të mjelmët. Ha gjithçka, tret gjithçka, si një lubi e etur për tokë e jo për ujë.
Puthja e detit me tokën
Ngado dëgjohet shushurima e tokës së tharë nga dielli i fortë, që e ka plasaritur thela-thela. Ajo përqafohet dhe mbulohet nga uji i detit. Është shushurimë magjepëse, që ngjan me një puthje. Dhe vërtet, është puthje: puthja e detit me tokën.
Në këtë përparim të detit drejt tokës, gaforret, me mijëra, me madhësi e ngjyra të ndryshme, duke ecur çuditshëm anash, i paraprijnë ujit sikur e udhëheqin atë drejt tokës. Deti vjen pas tyre, gati i padukshëm në ecje. Kaq i ngadaltë është, sa shpesh nuk e besonim që ecte. Për ta vërtetuar, vendosnim çdo metër kunja të prera nga vrikat – pemë që rritet në tokat e kripura.
Duhej gati gjysmë ore që uji të arrinte nga një kunjë te tjetri. Vetëm atëherë besonim se ai përparonte.
Lojërat në baltë
Mes turmës së gaforreve, herë në drejtim të kanalit të Vivarit, herë në drejtim të lumit të Pavlës, ne bënim rrugën mes baltovinës. Nuk ecje dot më këmbë, sepse zhyteshe deri mbi gju. Shtriheshim me kurriz mbi baltë dhe shtyheshim me këmbë – ski në baltë. Shpesh bënim edhe gara në pista balte dyqind ose treqind metra të gjata.
Të zhveshur, të lyer me baltë nga koka te këmbët. Ishte baltë e butë si gjalpë, ngjyrë gri në të errët, me rrëmba të kaltër në të zezë, herë e zezë pis dhe me erë të rëndë.
Bëheshim grupe djemsh nga dhjetë deri në njëzet veta, sipas moshave, dhe harbonim buzë detit Jon, kanalit të Vivarit, lumit të Pavlës, bregut shkëmbor të Stillos. Çfarë lirie, argëtimi, gëzimi e kënaqësie! Ç’privilegj…
Ndeshjet e ujërave
Përparimi i detit nuk bëhej vetëm mbi tokë. Ai ndodhte edhe në ujë – në lumin e Pavlës, në kanalin e Vivarit, në kanalet e mëdha kulluese që derdheshin aty. Keni parë kërleshje ujërash, beteja ujërash?! Janë të mrekullueshme!
Zhurma që bën kjo përplasje është më e fortë se psherëtima e kënaqësisë së tokës që zhytet dalëngadalë në gji të tij. Ujërat turfullojnë, valëzojnë, shkumbëzojnë si pela të egra. Lumi tërhiqet, por nuk dorëzohet deri te kaskada e parë. Aty nuk ka më rrugë, dorëzohet dhe bashkohet me ujin e detit. Uji i ëmbël përzihet me të kripurin, peshqit e lumit me ata të detit.
Ngjyra, në një gjatësi gati dy kilometra, bëhet si një fjongo e kaltër. Lumi bëhet i lundrueshëm, dhjetë metra i gjerë, dhe ne shpesh bënim gara me trungje drurësh që i përdornim si varka.
Kanali i Vivarit dhe Liqeni i Butrintit
E njëjta gjë ndodh edhe me kanalin e Vivarit, por ai është gjigant: njëqind metra i gjerë, pesëmbëdhjetë metra i thellë, i kripur dhe me ngjyrë tjetër. Ndeshja e ujërave këtu është si një ndeshje titanësh – jo për dashuri, por për pushtim.
Shkumëzimi është më i fortë, shkumët dalin në brigje deri te kallamishtet. Është si një ndeshje hamshorësh. Deti me vështirësi e vë përpara kanalin e Vivarit, e shtyn derisa ai ndryshon rrjedhë dhe derdhet në liqenin e Butrintit.
Atë çast ndodh mrekullia. Uji ndryshon ngjyrë, bëhet më i kaltër, më i pastër, më i oksigjenuar. Liqeni kënaqet, shtrihet, fryhet, ngrihet në nivel, përmbyt brigjet, rrënojat e mureve të qytetit dhe ishujt e vegjël prej balte e kallami – vocarët. Duket sikur liqeni me detin ka bërë gjithçka që do, si një grua e dorëzuar para një burri epsharak. Pas aktit dashuror fillon të dremitë, lëkund lehtazi çdo gjë në brigje dhe murmërit mistikisht.
Në bedenat e kalave dalin nimfat dhe fillojnë këngën që vetëm ne vrinjarët e dëgjojmë.
Zbatica
Pas gjashtë orësh marshim, deti përsëri ndalet. Bashe përsëri. Çerek ore pa lëvizje. Pastaj merret vendimi: fillon kthimi, fillon zbatica. Një mrekulli tjetër, edhe më e madhe, nis për gjashtë orët e tjera.
Përditë kështu. Përjetë kështu. Dhe këtë magji nuk e gjen kudo, nuk e sheh kushdo, nuk e ndjen e shijon gjithkush. Ky është privilegj i joni, i vrinjarëve.
Comments