HERËSI POETIK I PROZËS SË HEKURAN HALILI
- miremengjes.net
- 6 days ago
- 4 min read
Përgatiti për publikim: miremengjes.net
Reflektim nga Agron MEMA
(Si sot, një vit më parë — Nëntor 2024)
Kur këtë fillim nëntori të vitit 2024, miku im i kahershëm, inxhinier i talentuar dhe po aq i suksesshëm në fushën e letërsisë më dha dorëshkrimin e librit të tij të tregimeve që po përgatit për botim, u ndjeva së pari i vlerësuar. Por kur fillova ta lexoja librin, u shkëputa nga ndjenja e miqësisë, sepse autori kërkonte mendimin tim të sinqertë, larg çdo ndikimi sentimental.
Ky vëllim tregimesh është një libër i veçantë, i fuqishëm dhe i domosdoshëm, që t’i përlot sytë po aq sa të ngre kokën krenar. Libër që të kthen tek rrënjët, tek kujtesa, tek historia, tek vetëdija e pyetjeve të mëdha: Kush jemi? Nga vijmë? Sa qëndresë kemi brenda vetes?
Sugjerimi im për titull është “Rrënjët”, sepse misioni letrar i këtij libri është pikërisisht ky: të mbrojë kujtesën, identitetin, dinjitetin dhe historinë tonë.
Më poshtë, vlerësimi im për çdo tregim, me respektin dhe përgjegjësinë që meriton një vepër kaq e çmuar.
1 – DJALI I FRONGOSHESË
Hekuran Halili nis librin me një tregim ku gërsheton mjeshtërisht profesionin e tij si inxhinier me letërsinë. Ai sjell në vëmendje arkitekturën tradicionale, urbanistikën e Pazarit dhe trashëgiminë ndërtimore shqiptare si pjesë e identitetit kombëtar.
Në këtë tregim ndërthuren:
vlera humane,
morali patriarkal i kohës,
emancipimi shpirtëror i njerëzve,
drama dhe dinjiteti i femrës shqiptare.
Mesazhi moral është i qartë:
Kurrë mos e gjyko një grua pa njohur rrethanat e dhimbjes dhe sakrificës së saj.
2 – MALLKIMI
Një tregim mbi pabesinë, shkeljen e besës dhe tragjedinë që pason.
Autori jep detaje të jashtëzakonshme të ndërtimit tradicional, por mbi të gjitha ngre lart mesazhin:
Mos shkel kurrë besën, sepse kjo nuk është tradita jonë.
3 – UNAZA
Një nga tregimet më të dhimbshme të vëllimit.
Me kompozim mjeshtëror, Hekurani sjell dramën e përdhunimit dhe turpërimit të gruas, tradhtinë e mikut, humbjen e kontrollit emocional dhe pasojat tragjike.
Ky tregim të rrëqeth dhe të lë pa frymë.
Autori jep një apel të fuqishëm kundër hakmarrjes dhe ruajtjes së nderit me dhunë.
4 – DOSA DHE BIMAT E ARTË
Një tregim metaforik me ngjyrime epike.
Në qendër: dashuria e nënës, sakrifica dhe përpëlitja e saj sublime për fëmijët.
Në sfond vjen figura e Ali Pashë Tepelenës dhe bukuria e Epirit.
Autori e paraqet me një gjuhë të artë:
Dashuria e nënës e zbut edhe zemrën e një mizori, por nuk e shndërron dot në njeri.
5 – KOLONA E GRAVE
Një dhimbje e madhe kombëtare — gjenocidi ndaj Çamërisë.
Tregimi sjell përdhunimet, masakrat, shfarosjen dhe qëndresën e grave shqiptare.
Ato, pavarsisht tragjedisë, mbijetuan dhe lindën djem shqiptarë.
Një himn i dhimbjes dhe krenarisë.
6 – QEREXHINJTË E SHËNDËLLIUT
Dhimbje dhe mall i pakufishëm.
Autori ndërton një dialog të shpirtit me natyrën, i vetmi ngushëllim i atyre që kanë humbur gjithçka.
Një tragjedi reale e Çamërisë, rrëfyer me elegancë artistike.
7 – RRËNJËT
Tregimi-bosht i librit.
Një freskë historike nga 1913 e deri më sot mbi masakrat e andartëve, shfarosjen e jugut, barbaritë greke dhe qëndresën shqiptare.
Mesazhi i autorit:
Pushtuesi është gjithmonë i përkohshëm. Rrënjët shqiptare janë të përjetshme.
8 – LEGJENDA E QAFËS SË LIKOJANIT
Një legjendë e artë, një fabul e thellë e ndërtuar mbi historinë e Mbretërisë së Piros.
Autori sjell bukuritë natyrore dhe forcat e padukshme që ruajnë drejtësinë.
Metafora e ujkut që ende ulërin është një thirrje:
Padrejtësia ende nuk ka marrë fund.
9 – BRENDA MEJE LOZ LISTI
Një tregim i ëmbël dashurie, muzikë dhe shpirt.
I vetmi tregim ku autori lehtësohet dhe i jep vetes hapësirë për të shijuar magjinë e dashurisë.
10 – MËSUESE TË DUA
Një thirrje prekëse për përgjegjësinë familjare dhe institucionale ndaj fëmijëve me nevoja të veçanta.
Respekti nxënës–mësues vjen i ndërtuar me mjeshtëri.
11 – BATICA – ZBATICA
Botë fëminore, fantazi, lojë, pafajësi.
Autori sjell një fëmijëri të pastër, të bukur, të lumtur — një thesar shpirtëror.
12 – MISJONI
Një tregim që kërkon ekran filmik.
Ngjarje që lidhen me dashurinë, historinë dhe një mision moral që nuk shuhet kurrë.
Dhimbje që të ngre në këmbë.
13 – ABEU
Një kapitull historik i rrallë dhe i guximshëm.
Autori lidh rrënjët e Çamërisë me ato të Gjirokastrës, duke treguar se gjuha, zakoni dhe gjaku kanë një të kaluar të përbashkët.
Një vepër me vlera studimore.
14 – LEGJENDA E PËROIT TË PIROS
Mbyllja e librit është po aq e fuqishme sa hapja.
Hekuran Halili kthehet tek epoka e Piros dhe tek zemra e Gjirokastrës duke sjellë një legjendë që përmbledh:
dhimbjen,
bukurinë,
historinë,
krenarinë,
identitetin.
Një mbyllje dinjitoze e një vëllimi të jashtëzakonshëm.
PËRFUNDIMI
Ky libër është më shumë se një vëllim tregimesh.
Është një kthim tek rrënjët, një himn i dashurisë, një denoncim i barbarisë, një homazh për Çamërinë, një shkollë historie dhe një thirrje për të mos harruar.
Urime dhe suksese mikut tim,
Sarandë, Nëntor 2024
Agron Mema
Comments