Zine Hania – Heroina çame që udhëhoqi një popull me shall në kokë dhe fëmijë në dorë

Përshtatur nga burimi arkivor: Gazeta “Çamëria”, maj 1991

✍️ Përgatitur nga miremengjes.net

Kur historia flet për luftëra, përmend burrat. Kur flet për rezistencë, numëron komandantët. Por shumë herë harron të tregojë për gratë që nuk e lëshuan kurrë vendin edhe kur shtëpia digjej, edhe kur fëmijët qanin, edhe kur bota ishte kundër tyre.

Një nga këto gra ishte Zine Hania.

Ajo nuk luftoi për famë. Ajo luftoi për jetë.

Viti 1913. Çamëria digjet. Fshatra të tëra çame shndërrohen në gërmadha nga ofensiva greke. Ushtria ndjek me dhunë popullsinë shqiptare, ndërsa burrat vriten ose arratisen me pushkë në krah. Gratë? Gratë ngelen me gjithçka në duar dhe me askënd për t’u mbështetur.

Në mes të atij ferri, doli një grua që nuk kishte as titull, as komandë, as ushtri. Kishte vetëm një shall të lidhur në kokë, një fëmijë në njërën dorë dhe dhjetëra fëmijë të tjerë që i ndiqnin nga pas.

Emri i saj ishte Zine Hania.

Komandantja e heshtur

Zine nuk foli me zë të lartë, por zëri i saj u dëgjua nëpër male. Ajo nuk jepte urdhra, por njerëzit e ndiqnin. Nuk mbante armë, por udhëhiqte me shembull. Me guxim. Me besë.

Në kolonat e mërgimit që i largonin çamët nga shtëpitë, Zine ishte gjithmonë në ballë. Udhëhiqte nënat, i jepte zemër fëmijëve, mbronte pleqtë. Ajo nuk largohej pa e ditur se të gjithë ishin gjallë. Edhe kur nuk kishte bukë. Edhe kur nuk kishte dritë. Vetëm me këmbët që i përgjakeshin në gurët e maleve dhe zemrën që nuk i dridhej kurrë.

“Më mirë pa gjumë, por jo pa njeri”

Historitë e mbijetesës që mbijetuan nga gojë më gojë e përmendin Zinen si “gjeneralja e grave”, si një nënë që nuk kishte frikë nga vdekja – sepse kishte parë më shumë dhimbje se sa mund të përmbante një jetë.

Ecnin netëve, duke iu shmangur patrullave greke, me foshnje të lidhura në trup dhe me dhimbjen për burrat që s’mundën të shpëtonin. Fundi i udhës? Një emër që do të mbetet përjetë: Konispoli.

Ajo nuk kërkoi histori. Por bëri histori.

Sot, askush nuk ka ngritur një bust për Zine Haninë. Asnjë rrugë nuk mban emrin e saj. Por historia, ajo e vërteta, e ruan në faqet që nuk janë shkruar ende. Sepse Zine nuk ishte vetëm një nënë. Ishte një udhëheqëse që shpëtoi një pjesë të kombit pa kërkuar kurrë lavdi.

Nëse kishte një armë, ishte zemra e saj. Nëse kishte një betejë, ishte mbijetesa. Dhe nëse kishte një flamur, ai ishte ai që e mbante në kraharor: Shqipëria.

Historia është e verbër kur shkruhet vetëm për burrat. Zine Hania nuk luftoi për të qenë në librat e shkollës. Por nëse fëmijët e saj – fëmijët që shpëtoi – janë sot gjallë, me emër shqiptar, me gjuhë shqipe, me dinjitet – është sepse ajo nuk u dorëzua.