Hasan Tahsini, një histori brilante në Paris

Hasan Tahsini, një nga mendimtarët më të mëdhenj shqiptarë të shekullit XIX, nuk ishte vetëm një filozof dhe patriot, por edhe një shkencëtar i nivelit europian. Një nga historitë më interesante të tij lidhet me kohën kur ai studionte dhe punonte në Francë, ku pati një përballje të jashtëzakonshme me shkencëtarët e Parisit.

Hasan Tahsini

Një Shqiptar në Universitetin e Sorbonës

Në vitet 1850, Hasan Tahsini ishte një nga studentët më të dalluar në Universitetin e Sorbonës në Paris, ku studioi matematikën, fizikën dhe astronominë. Ai shquhej për inteligjencën e tij të jashtëzakonshme dhe për pasionin e tij për zbulimin e mistereve të universitit. Në një nga leksionet e tij mbi astronominë, profesori francez, i njohur për metodat e tij rigoroze, bëri një pyetje komplekse mbi trajektoren e yjeve dhe llogaritjet e tyre orbitale.

Studentët, edhe ata më të zgjuarit, nuk arritën të jepnin një përgjigje të saktë. Hasan Tahsini, i qetë dhe i përqendruar, mori një copë letër dhe në pak minuta e zgjidhi problemin duke përdorur një metodë matematikore krejtësisht të re. Kur ia tregoi profesorit dhe studentëve të tjerë, auditori mbeti i shtangur nga saktësia e llogaritjeve dhe mënyra inovative e arsyetimit.

Sfida në Akademinë Franceze të Shkencave

Lajmi për këtë student të talentuar nga Shqipëria u përhap shpejt, duke arritur edhe në Akademinë Franceze të Shkencave, një nga institucionet më prestigjioze të kohës. Hasan Tahsini u ftua të merrte pjesë në një debat mbi teorinë e relativitetit të hershëm dhe konceptet e reja të astronomisë. Në këtë takim morën pjesë disa nga mendjet më të ndritura të epokës.

Gjatë diskutimit, një nga astronomët më të njohur francezë paraqiti një teori për lëvizjen e kometave dhe ndikimin e tyre në sistemin diellor. Hasan Tahsini, i cili e kishte studiuar thellësisht këtë çështje, argumentoi me shembuj të qartë se disa prej llogaritjeve nuk ishin të sakta dhe se kishte një metodë më të saktë për të analizuar trajektoren e kometave. Fillimisht, anëtarët e akademisë u treguan skeptikë, por kur ai prezantoi përllogaritjet dhe arsyetimet e tij, ata mbetën të mahnitur.

Pas kësaj sfide shkencore, Tahsini fitoi respektin dhe admirimin e akademikëve francezë, të cilët e konsideruan një gjeni të fushës së astronomisë. Ai u ftua të bashkëpunonte me disa nga shkencëtarët më të mëdhenj të kohës dhe u bë një nga të paktët shqiptarë që arriti të njihte botërisht në shkencë.

Kthimi në perandorinë Osmane dhe kontributi në shkencë

Pavarësisht mundësisë për të qëndruar në Francë dhe për të vijuar karrierën e tij në Perëndim, Hasan Tahsini vendosi të kthehej në Perandorinë Osmane, ku u bë rektori i parë i Universitetit të Stambollit. Ai ishte një nga të parët që solli dhe aplikoi dijet moderne shkencore në botën osmane, duke ndihmuar në hapjen e observatorit të parë në Stamboll.

Megjithatë, pavarësisht suksesit të tij akademik, idetë e tij të avancuara shpesh u përballën me kundërshtime nga qarqet konservatore të Perandorisë Osmane, të cilët nuk ishin gati për reformat shkencore dhe

filozofike që ai përfaqësonte.

Një trashëgimi që jeton

Historia e Hasan Tahsinit dhe përballja e tij me akademikët francezë është një dëshmi e fuqisë së mendimit shqiptar dhe e potencialit të madh që kombi ynë ka pasur gjithmonë. Ai është një shembull frymëzimi për të gjithë ata që besojnë në fuqinë e dijes dhe përparimit.

Sot, emri i tij qëndron si simbol i shkencës, arsimit dhe patriotizmit, duke dëshmuar se shqiptarët kanë qenë dhe do të mbeten pjesë e rëndësishme e historisë botërore.